Một thuật ngữ công nghệ mới đang nổi lên từ phương Đông – “Siêu ứng dụng”, hay còn gọi là Super App. Hầu hết tất cả những người sinh sống ở châu Á, và sở hữu một chiếc điện thoại thông minh, đều dành phần lớn thời gian sử dụng những ứng dụng này. Vậy chính xác thì siêu ứng dụng là gì và Việt Nam có đang sở hữu một siêu ứng dụng mang tính cách mạng hay không?
Để có thể tìm hiểu thêm về tình hình phát triển Siêu ứng dụng ở Việt Nam cũng như các nước trên thế giới, ITviec đã có buổi chia sẻ thông tin đầy bổ ích với anh Nguyễn Trung Kiên – Director of Engineering tại TIKI.
Siêu ứng dụng là gì?
1. Định nghĩa
Hiện nay, chưa có một khái niệm chung cụ thể cho siêu ứng dụng là gì nên ITviec sẽ mượn định nghĩa do Phó Chủ tịch Kỹ thuật Cấp cao của GoJek – Sidu Ponnappa, đã đưa ra: “Siêu ứng dụng (Super App) là một ứng dụng chứa nhiều app con (Mini Apps), và là một hệ điều hành điều phối những app con này.”
Hay như nhà sáng lập BlackBerry – Mike Lazaridis, đã định nghĩa: “Siêu ứng dụng là một hệ sinh thái khép kín gồm nhiều ứng dụng mà mọi người sẽ sử dụng hàng ngày vì chúng mang lại trải nghiệm liền mạch, tích hợp, theo ngữ cảnh và hiệu quả.”
Còn theo anh Kiên, để trở thành một “siêu ứng dụng”, ứng dụng đó cần phải đáp ứng hai điều kiện:
- Số lượng người dùng phải lớn. Không có một số lượng người dùng cụ thể nào được xét làm quy chuẩn chung mà phải tùy thuộc vào ngành nghề, hoặc công ty, và tập người dùng mà ứng dụng đó muốn hướng tới. Điều quan trọng phải đảm bảo là siêu ứng dụng làm ra phải giải quyết được bài toán của người dùng và được họ chọn sử dụng.
- Số lượng tính năng/ mini-apps trong một siêu ứng dụng phải lớn, có thể lên đến hàng nghìn, hàng triệu ứng dụng con.
Dựa trên khái niệm trên, hiện nay trên thị trường có 2 hướng tiếp cận phổ biến khi phát triển:
- Hướng tiếp cận 1: Đội ngũ phát triển trong nội bộ công ty xây dựng nhiều tính năng trong một ứng dụng để phục vụ người dùng. Ví dụ như ứng dụng MoMo, Grab, GoJek, hay website dịch vụ Yahoo!,…
- Hướng tiếp cận 2: Chuyển đổi thành nền tảng cung cấp API để cộng đồng bên ngoài có thể phát triển ứng dụng của họ trên nền tảng này. Ví dụ như ứng dụng WeChat. Hiện nay ở Việt Nam thì chưa có ứng dụng nào đi theo hướng tiếp cận tương tự.
“Dù là theo hướng tiếp cận nào, nhà phát triển siêu ứng dụng cũng cần phải xác định được phương pháp mình đưa ra có giải được bài toán của khách hàng, người dùng hay không”, anh Kiên khẳng định.
Một phần mềm muốn trở thành một siêu ứng dụng thì phải đi từ dưới lên, không có con đường tắt. Có nghĩa, phần mềm đó cần phải đi theo chiến lược phát triển như sau:
- Phát triển một tính năng chủ đạo (core feature) để xây dựng tập người dùng đủ lớn, tần suất sử dụng cao.
- Sau đó, nghiên cứu hành vi người dùng kỹ càng, hiểu rằng tập người dùng còn có những vấn đề nào, nhu cầu gì mà mình có thể giải quyết giúp họ.
- Sau khi đã thu thập đầy đủ thông tin của người dùng thì mới có thể phát triển thành một siêu ứng dụng hữu ích mà cộng đồng có thể tin tưởng và chọn sử dụng.
Thoạt nghe, đây là một chiến lược dễ dàng. Nhưng để xây dựng được một ứng dụng, phục vụ một tập người dùng nhỏ trong xã hội thôi đã là một bài toán vô cùng phức tạp với nhà phát triển rồi. Vậy thì để phát triển thành một siêu ứng dụng, các doanh nghiệp phải có chiến lược tính bằng 5 năm, thậm chí 10 năm, không đơn thuần là chỉ vài tháng hoặc vài năm mà có thể thành công được.
Ta có thể thấy ví dụ từ Grab – thành lập vào năm 2012 chỉ với tính năng đặt xe taxi online. Mãi đến năm 2015, Grab mới cho ra mắt GrabExpress (Grab Giao hàng). Đến năm 2016, GrabPay và GrabFood ra đời. Đến năm 2019, Grab mới được “công nhận” là một trong những siêu ứng dụng đang phát triển mạnh mẽ ở Đông Nam Á. Và đến nay, thành công của Grab trong lĩnh vực phần mềm là không thể chối cãi. Để đạt được đến thành tựu này, hành trình phát triển của Grab cũng ngót nghét mất 10 năm.
2. Những ai nên sử dụng
Đối với siêu ứng dụng theo hướng tiếp cận 1, người được hưởng lợi nhiều nhất đương nhiên là người dùng. Họ sẽ được tiếp cận với nhiều tính năng hơn, giải quyết được nhiều nhu cầu trong cuộc sống hơn (thanh toán, dịch vụ, mua sắm,…) mà không cần phải liên kết với nhiều bên khác nhau.
Đối với siêu ứng dụng hướng tiếp cận 2, đối tượng nên sử dụng sẽ là những nhà phát triển ứng dụng (developer). Khi nhu cầu phát triển phần mềm của thị trường tăng cao, đặc biệt là các công ty startup muốn phát triển phần mềm nhưng nguồn lực về công nghệ, chi phí, thời gian, tập người dùng lại có hạn thì các nền tảng mở theo hướng tiếp cận 2 lại chính là “cứu cánh” của họ.
Nếu bạn là một startup đang phân vân nên tự tạo phần mềm riêng lẻ hay tận dụng nền tảng mở của siêu ứng dụng thì bạn có thể cân nhắc theo các yếu tố như sau:
| Tiêu chí | Ứng dụng riêng lẻ (Multiple Apps) | Siêu ứng dụng (Super App) |
| Thời gian phát triển | Sử dụng nhiều thời gian để phát triển ứng dụng. Ví dụ, phải phát triển cho cả nền tảng iOS và Android. | Tiết kiệm thời gian do chỉ cần phát triển trên nền tảng mở, còn lại sẽ được siêu ứng dụng tự động hóa. |
| Chi phí | Bạn đẩy lên Google Play hay Apple Store thì bạn sẽ tốn chi phí để thu hút người dùng. | Tiết kiệm được chi phí này. |
| Công nghệ | Xây dựng từ dưới lên. | Được tiếp cận với hệ thống hạ tầng (infrastructure) của nền tảng, tận dụng những tính năng sẵn có. |
| Hỗ trợ | Không có người hỗ trợ. | Có cộng đồng tư vấn và hỗ trợ. |
| Tập người dùng | Phải tự tạo tập người dùng. | Có sẵn tập người dùng lớn. |
Xu hướng phát triển siêu ứng dụng trên thế giới và ở Việt Nam
Vào năm 2015, ứng dụng nhắn tin WeChat của Trung Quốc ra mắt một nền tảng mở cho phép các nhà phát triển có thể phát triển ứng dụng một cách dễ dàng. Từ đó đến nay, đã có hơn 1 triệu ứng dụng mới được phát triển trên nền tảng này. Và WeChat cũng chính là một trong những siêu ứng dụng đầu tiên “mở đường” cho một kỷ nguyên hoàn toàn mới.
Từ sau thành công của WeChat, AliPay ở Trung Quốc, Hàn Quốc với phần mềm Naver, Singapore sở hữu Grab và Indonesia với GoJek,… cũng trở thành những siêu ứng dụng thành công “đại diện” cho quốc gia sở tại.
Nhìn ở một bức tranh toàn cảnh, anh Kiên nhận định,
Xu hướng siêu ứng dụng phát triển mạnh mẽ ở những quốc gia phương Đông hơn là ở quốc gia phương Tây. Xu hướng này có thể đến từ 3 nguyên nhân chính:
1. Thói quen sử dụng của người dùng: Đối với những người phương Tây, để quyết định xem có sử dụng một ứng dụng hay không, họ sẽ dành nhiều thời gian tìm hiểu về những thông tin xung quanh ứng dụng đó bằng cách hỏi bạn bè, hỏi người thân về trải nghiệm phần mềm sau đó mới đưa ra quyết định. Tuy nhiên, đối với người phương Đông, họ sẵn sàng và dễ dàng tiếp nhận một ứng dụng mới hơn. Chính vì thế, khi một siêu ứng dụng ra đời với nhiều ứng dụng nhỏ bên trong, họ luôn hào hứng trải nghiệm và dùng thử xem có hợp hay không.
2. Lịch sử phát triển: Do siêu ứng dụng đầu tiên được ra đời ở Trung Quốc, châu Á nên xu hướng này trở nên thịnh hành hơn ở phương Đông và tạo tiền đề cho các nước phương Đông phát triển theo. Nếu chúng xuất hiện lần đầu tiên được phổ biến ở các nước phương Tây thì có thể mọi chuyện đã khác.
3. Tính cạnh tranh: Ở phương Tây đã tồn tại sẵn những “chợ ứng dụng” vốn dĩ đã rất phổ biến như AppStore của Apple hay Google Play của Google nên khi siêu ứng dụng ra mắt ở đây thì có thể khó cạnh tranh lại với những người “khổng lồ” này.
Khi xét về Việt Nam, câu hỏi lớn đặt ra là Việt Nam có thể có một “siêu ứng dụng” đại diện cho quốc gia hay không? Câu trả lời là có. Để xây dựng một siêu ứng dụng thành công, anh Kiên chia sẻ về 2 yếu tố lớn cần cân nhắc:
1. Nhu cầu của khách hàng: Nếu thị trường không có kỳ vọng, không có nhu cầu thì ứng dụng làm ra cũng sẽ chẳng có ai quan tâm và ứng dụng đó cũng không mang lại lợi ích nhiều cho người dùng.
2. Hệ sinh thái của vùng, quốc gia đó như thế nào: Xét về hệ sinh thái người dùng thì tập người dùng Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với Trung Quốc nên Việt Nam sẽ có nhiều kỳ vọng để phát triển về lĩnh vực này.
Và bằng chứng rõ ràng là Việt Nam đã có những siêu ứng dụng điển hình theo hướng tiếp cận 1 là MoMo, Zalo,… Còn để phát triển theo hướng tiếp cận thứ 2, người phát triển ứng dụng còn phải cân nhắc thêm 2 yếu tố:
3. Yếu tố công nghệ. Anh Kiên chia sẻ thêm:
Nền tảng ứng dụng phải đủ tốt để có thể tích hợp bên thứ 3. “Làm thế nào để xây dựng một nền tảng mở cả về Frontend và Backend? Và đáp ứng được các chuẩn về API?” là những câu hỏi mà nhà phát triển nên suy nghĩ.
Bình thường, khi ta muốn thay đổi hoặc cập nhật một tính năng trên ứng dụng, ta đã phải tác động Frontend và Backend rất nhiều. Vậy thì, khi ta mở nền tảng cho nhiều bên thứ 3 cùng tham gia, khối lượng công việc sẽ còn tăng lên nhiều hơn nữa, phục vụ nhiều use case hơn, không chỉ “gói gọn” trong những tính năng nhất định nữa rồi.
Ở Việt Nam hiện tại thì số lượng công ty đi theo hướng tiếp cận thứ 2, có nền tảng mở vững chắc như vậy không nhiều. Đồng thời, Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi số nên những đột phá về mặt công nghệ sẽ còn bùng nổ hơn nữa trong tương lai. Chính vì thế, đây là cơ hội rõ ràng cho những công ty công nghệ trên thị trường Việt Nam để xây dựng một siêu ứng dụng theo hướng tiếp cận 2.
4. Nền tảng có dễ sử dụng hay không: Mục đích siêu ứng dụng ra đời là nhằm tối ưu hóa trải nghiệm phát triển ứng dụng – tiết kiệm thời gian và công sức của developer hơn. Vậy thì, dễ hiểu, dễ phát triển sản phẩm và thân thiện với lập trình viên phải là một tiêu chí cần phải có. Ví dụ, nếu lập trình viên cần phải tốn 1-2 tháng để làm quen với nền tảng mở này thì hiển nhiên, họ sẽ không chọn phát triển ứng dụng trên nền tảng này nữa mà sẽ chọn tự phát triển ứng dụng riêng lẻ.
Kết luận, nhìn chung Việt Nam hoàn toàn đáp ứng được các yếu tố về mặt hệ sinh thái và nhu cầu của thị trường để phát triển các siêu ứng dụng tốt và thành công. Tuy nhiên, đối với những nhà phát triển đi theo hướng tiếp cận 2, họ sẽ cần cân nhắc thêm những yếu tố nội tại khác trong chính cách phát triển phần mềm. Khi đáp ứng được 2 yếu tố nêu trên, siêu ứng dụng đó sẽ trở thành một nền tảng mở thay đổi được cách các nhà phát triển phát triển ứng dụng của họ.
Anh Kiên chia sẻ thêm về những dự định của TIKI khi phát triển Tini App – một siêu ứng dụng phát triển theo hướng tiếp cận 2:
Bản thân TIKI luôn muốn xây dựng một nền tảng hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam về mặt bán hàng trong việc giảm tải chi phí vận hành, thực hiện các hoạt động thanh toán hóa đơn, giao hàng để các doanh nghiệp có thể tập trung phát triển sản phẩm thật tốt. Và thế là TIKI cho ra đời Tini App.
Khi phát triển ứng dụng trên nền tảng Tini App, các nhà phát triển có thể tận dụng được nguồn khách hàng lớn mà TIKI đã xây dựng trong suốt nhiều năm qua cũng như tận dụng được những tính năng sẵn có vô cùng tiện lợi như Giao hàng nhanh, Giao hàng theo giờ, TIKI Pay,…
TIKI hy vọng có thể xây dựng được một nền tảng phát triển ứng dụng mở dễ sử dụng mà kể cả fresher, junior developer đều có thể phát triển phần mềm của riêng họ thật nhanh chóng. Với cuộc thi TIKI Hackathon đang diễn ra hiện nay, chúng tôi mong sẽ nhìn thấy được những sản phẩm thật ấn tượng, được xây dựng trên Tini App, đến từ các đội thi.
Siêu ứng dụng – Sân chơi mới cho lập trình viên
Trong mục này, anh Kiên chỉ nhận định cơ hội việc làm và những tác động nghề nghiệp của lập trình viên do sự xuất hiện của siêu ứng dụng theo hướng tiếp cận thứ 2. Vì với cách tiếp cận 1, cách phát triển ứng dụng, tính năng đã được sắp xếp bởi team nội bộ từ trước, không có tác động nhiều đến cách lập trình viên làm việc.
Với siêu ứng dụng có hướng tiếp cận 2, lập trình viên phát triển ứng dụng sẽ được tiết kiệm thời gian và sức lực hơn.
Ví dụ, nếu như bình thường, họ cần phải phát triển ứng dụng trên 3 nền tảng: iOS – Android – Website thì với sự xuất hiện của siêu ứng dụng, họ chỉ cần phát triển trên một nền tảng mở đó thôi. Sau đó, siêu ứng dụng đó sẽ tự động đẩy ứng dụng con lên các nền tảng khác nhau. Đồng thời, về mặt Backend, các ứng dụng này đã có sẵn những tính năng mà lập trình viên có thể tận dụng như tính năng nhắn tin in-app, tính năng thanh toán,…
Có thể nói, khi siêu ứng dụng ra đời, các lập trình viên sẽ có một nền tảng giúp họ “tự động hóa” tốt hơn với các nguồn lực có sẵn. Vốn dĩ, xu hướng phát triển phần mềm này cũng được xem là một quá trình phát triển tự nhiên do công việc chính của lập trình viên là giải quyết các vấn đề liên quan đến tự động hóa. So với 30-40 năm trước thì cách phát triển ứng dụng hiện nay đã có sự khác biệt lớn, công việc nhiều hơn, tự do và sáng tạo hơn.
Khi ta tiết kiệm được thời gian viết code và rút ngắn thời gian phát triển phần mềm, ta sẽ xây dựng được nhiều ứng dụng hơn. Chính vì thế, ta có thể kỳ vọng rằng các siêu ứng dụng sẽ tạo nhiều cơ hội việc làm cho lập trình viên hoặc thay đổi cách mà lập trình viên phát triển ứng dụng theo chiều hướng tích cực hơn.
Thông tin về anh Nguyễn Trung Kiên:
Anh Nguyễn Trung Kiên đã có hơn 12 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực phát triển phần mềm. Hiện tại, anh đang công tác tại TIKI gần 2 năm với vai trò là Director of Engineering. Anh chịu trách nhiệm trong việc xây dựng nền tảng Tini App.
Trước khi gia nhập TIKI, anh đã có gần 2 năm làm việc tại Trusting Social với vị trí Technical Lead và 3 năm làm Lead Software Engineer tại Trust Social Global. Ngoài ra, anh cũng đã từng đảm nhận nhiều vị trí khác nhau như Backend Engineer, Server Developer, Technical Leader,…
